Licht in de nacht, leven in gevaar – hoe kunstlicht insecten in de val lokt

Kunstlicht in de nacht lijkt onschuldig. Het helpt ons beter zien, vergroot ons gevoel van veiligheid en maakt het mogelijk om ook na zonsondergang van de stad te genieten. Maar voor insecten kan nachtelijke verlichting een val zijn. En omdat insecten cruciaal zijn voor de bestuiving én als voedsel voor vogels en vleermuizen, zijn de gevolgen veel groter dan ze op het eerste gezicht lijken.

Een nieuwe studie van het BioClock Consortium laat zien dat zowel de kleur als de intensiteit van kunstlicht bepaalt hoe insecten reageren en biedt waardevolle inzichten voor het ontwerpen van verlichting met oog voor biodiversiteit.

Licht dat lokt

Insecten zoals motten, vliegen en kevers vertonen vaak positieve fototaxis: ze worden aangetrokken door licht. Die gevoeligheid hielp hen ooit bij de oriëntatie, vermoedelijk via natuurlijke lichtbronnen zoals de maan of de algemene lichtgradiënt aan de hemel. Maar in onze fel verlichte wereld wordt dit navigatiesysteem hen fataal. Straatlantaarns, tuinlampen en verlichte reclameborden trekken insecten aan, waarna ze soms urenlang in cirkels blijven vliegen – met uitputting of predatie als gevolg.

Maar niet elk soort licht is even aantrekkelijk.

Het experiment: welk licht trekt insecten aan?

Onderzoeker Gabriel Charvalakis van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) plaatste samen met collega’s lichtvallen in bosrijke gebieden. Ze gebruikten LED’s in vier kleuren – ultraviolet (UV), blauw, groen en rood – en testten elk in drie helderheden. In totaal vingen ze tijdens elf nachten bijna 3.000 insecten, afkomstig uit diverse soorten.

De resultaten:

• Feller licht trok meer insecten aan, ongeacht de kleur.
• UV-licht en blauw licht bleken het aantrekkelijkst, gevolgd door groen.
• Rood licht trok verreweg de minste insecten aan, bij alle onderzochte groepen.

Daarnaast ontdekten de onderzoekers dat niet alle insecten hetzelfde reageren op kleur en intensiteit:

• Motten (Lepidoptera) waren vooral gevoelig voor UV en blauw licht.
• Vliegen (Diptera) werden aangetrokken door UV, blauw én groen licht, maar niet door rood.
• Motten en vliegen reageren op verschillende helderheidsniveaus; ze nemen licht pas waar vanaf een bepaalde intensiteit.

Deze zogenoemde taxon-specifieke respons – waarbij insectengroepen verschillend reageren – betekent dat er geen universele oplossing is tegen lichtvervuiling. Maar het onderzoek laat wél zien welke lichtsoorten het minst schadelijk zijn.

Wat betekent dit voor de praktijk?

Als we insectenpopulaties en de ecosystemen die ervan afhankelijk zijn willen beschermen, moeten we anders gaan nadenken over hoe we de nacht verlichten. Deze studie toont aan dat rood licht op lage intensiteit het minst verstorend is voor insecten. Daarmee ontstaat een kans voor natuurvriendelijker verlichting in bossen, parken en zelfs stedelijke omgevingen.

Het goede nieuws: mensen kunnen zich onder rood licht nog steeds prima oriënteren. Dus minder schade voor insecten hoeft niet ten koste te gaan van onze veiligheid of zichtbaarheid.

Conclusie

Lichtvervuiling is een groeiend ecologisch probleem. Door bewust te kiezen voor zachter licht in de juiste kleuren, kunnen we de nacht leefbaarder maken voor insecten, gezonder voor ecosystemen en duurzamer voor ons allemaal.

Lees hier het volledige wetenschappelijke artikel: https://resjournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/icad.12855

https://bioclockconsortium.org/

https://lichtopnatuur.org