De veerkracht van de natuur gaat achteruit en de biodiversiteit neemt af. Op heel veel plekken in Nederland brandt er licht in de nacht: dit noemen we lichtvervuiling. Deze lichtvervuiling kan de biologische klok van organismen in de war brengen waardoor de planten en dieren niet meer zo sterk zijn als normaal en wellicht zelfs kunnen uitsterven. Daarom doen BioClock wetenschappers van verschillende universiteiten onderzoek naar hoe het gaat met de biologische klok in de natuur. In alle onderzoeken is de hoofdvraag:

Wat is het effect van licht in de nacht op het welzijn van planten en dieren?

We onderzoeken de effecten van lichtvervuiling door verschillende onderdelen van een voedselweb te bestuderen; planten, insecten en vleermuizen. Zij hebben elkaar nodig om in stand te blijven: een plant dient als voedsel voor insecten, insecten zijn voedsel voor vleermuizen (en vogels), en insecten zijn ook belangrijk om planten te bestuiven en daarmee te verspreiden. We kijken ook naar amfibien en vissen, zoals de paling waar het slecht mee gaat in Nederland.

We doen experimenten op verschillende plaatsen in Nederland. Zowel in steden als in landelijke gebieden. Daar experimenteren we met lichten aan, lichten uit, fellere lampen en gedimde lampen, en ook verschillende kleuren licht.

Eind 2024 zijn we een onderzoek gestart naar verlichting en biodiversiteit.

Straatverlichting is tegenwoordig overal te vinden. Dit zorgt enerzijds voor een veiliger gevoel, maar het heeft ook effecten op de natuur. Nachtdieren zoals vleermuizen en veel soorten insecten zijn juist aangepast aan een donkere omgeving, en zij hebben het donker nodig voor hun voedsel en overleving.

De laatste jaren is de hoeveelheid licht in de nacht sterk toegenomen, vooral in steden. Dit heeft een negatief effect op nachtdieren die normaal in het donker leven. Verschillende kleuren licht blijken verschillende effecten te hebben. Daarom kijken we naar de kleursamenstelling van lantaarnpalen: welk licht is het beste voor deze dieren?

De lantaarnpalen mengen vier kleuren samen tot wit licht. In het zomerhalfjaar is het licht van deze lampen elke nacht steeds iets minder rood, blauw of groen van kleur. De activiteit van vleermuizen wordt nauwgezet gemeten met een apparaatje dat hun sonar opvangt, en insecten worden gemeten met een speciale insectenval.

Dit onderzoek wordt uitgevoerd door het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW), Universiteit van Amsterdam, Universiteit Leiden en Universiteit Groningen. De lantaarnpalen zijn geplaatst op 20 locaties in nauwe samenwerking met de gemeenten Amsterdam, Apeldoorn, Den Haag, Leiden en Rotterdam. 

Met de resultaten van dit onderzoek kan de straatverlichting in de stad worden verbeterd zodat dier en mens er het minst last van hebben.

Meer weten over lichtvervuiling en de impact ervan op de natuur? Bezoek dan https://lichtopnatuur.org/nl

Klik hieronder voor meer informatie over onze andere experimenten.

Planten staan aan de basis van het voedselweb, ieder organisme is er afhankelijk van om te overleven. Planten gebruiken licht om te groeien en ze hebben ook een biologische klok. Raakt die klok niet in de war van al dat licht in de nacht?

Insecten zijn belangrijke schakels in een voedselweb; ze zijn een energiebron voor andere dieren maar zorgen ook voor de bestuiving van planten. Een belangrijke groep insecten zijn nachtvlinders: nachtactieve vlinders die wel eens veel last kunnen hebben van lichtvervuiling.

Vleermuizen zijn de laatste schakel in het voedselweb, ze zijn de predatoren van insecten. Daarmee zorgen ze ervoor dat de insectenpopulatie niet eindeloos groeit. Als uitgesproken nachtdier, heeft de vleermuis last van het licht?